Jesteśmy świadkami kolejnej reformy oświaty. Nie tylko obserwatorami, ale także uczestnikami. Dotyka ona naszych dzieci, harcerzy czy naszej kadry. Obowiązująca jeszcze do września tego roku struktura szkolnictwa została wprowadzona w dniu 1.09.1999 r. Zmiana polegała na stworzeniu zupełnie nowego typu szkoły – gimnazjum, czyli skróceniu edukacji na poziomie szkoły podstawowej z 8 do 6 lat, oraz na poziomie szkoły średniej z 4 do 3 lat.
Celem utworzenia gimnazjum było wprowadzenie nowych programów nauczania i nowych, dostosowanych do wieku rozwojowego uczniów, programów wychowawczych. Gimnazjum kształciło według tradycyjnego podziału na przedmioty, które odpowiadają przedmiotom nauczanym w liceum ogólnokształcącym. Szkoły gimnazjalne kończyły się specjalnym egzaminem, którego wyniki były przepustką do szkół średnich.
Wprowadzenie gimnazjum pociągnęło za sobą konieczność reformy szkół średnich, która zaczęła się od 01.09.2002 r. Okres kształcenia w tych szkołach zmniejszono o rok, wprowadzono nowy system oceniania.
Trzy lata temu podjęto „eksperyment” wprowadzenia sześciolatków do szkoły. W praktyce wyglądało to tak, że dzieci urodzone w pierwszej połowie roku 2008 obowiązkowo rozpoczynały edukację jako sześciolatki w klasie pierwszej. W kolejnym roku do klas pierwszych poszły dzieci z drugiej połowy rocznika 2008 i wszystkie z rocznika 2009 (jako sześciolatki). Na tym „eksperyment” zakończono, co w konsekwencji spowodowało, że w kolejnym roku klasy były zdecydowani mniej liczne.
Reforma szkolnictwa ogłoszona 27 czerwca 2017 r. wprowadziła 8 klasową szkołę powszechną, podzieloną na dwa etapy edukacyjne. Według nowych zasad w klasach 1-3 szkoły powszechnej będzie obowiązywał poziom edukacji wczesnoszkolnej, zaś w kasach 4-8 – nauczanie przedmiotowe. Po ośmiu latach nauki w podstawówce uczniowie będą mieli do wyboru czteroletnie liceum ogólnokształcące, pięcioletnie technika lub dwustopniową szkołę branżową (powstaną w miejsce szkół zawodowych). Szkoły branżowe I stopnia rozpoczęły swoją działalność już od września tego roku. Pierwsi absolwenci ukończą szkołę branżową I stopnia w 2020 roku, w związku z tym rekrutacja do szkoły branżowej II stopnia rozpocznie się na rok szkolny 2020/2021.
W myśl nowej reformy oświaty uczniowie, którzy jesienią 2017 roku trafili do 1 i 7 klasy szkół powszechnych, są pierwszymi rocznikami, które będą się uczyć zgodnie z nową podstawą programową kształcenia ogólnego. Uczniowie pozostałych roczników będą kończyć rozpoczęty cykl nauczania w szkołach podstawowych i gimnazjach. Oznacza to, że w roku szkolnym 2019/2020 do liceów, techników i szkół branżowych trafi podwójny rocznik uczniów – po 8 klasie szkoły powszechnej i 3 gimnazjum. Absolwenci ośmioklasowej szkoły powszechnej rozpoczną naukę w 4 – letnim liceum, a absolwenci gimnazjum w liceum 3 – letnim ze starą podstawą programową. We wrześniu 2019 r. w systemie szkolnictwa nie będzie już klas gimnazjalnych.
Zmiany są bardzo znaczne. Te z 1999 roku przyczyniły się do rewolucji w metodyce harcerskiej i ich konsekwencją było powstanie drużyn starszoharcerskich. A jakie konsekwencje przyniesie ten „wiatr zmian”? Czy nowa reforma może negatywnie wpłynąć na działalność harcerską? Jaki model systemu metodycznego ma teraz funkcjonować?
- Rada Naczelna 7 października podjęła uchwałę w sprawie wpływu skutków reformy edukacji na system metodyczny ZHP. Zaleca się przeprowadzenie konsultacji w gronach instruktorskich przy podstawowym ogólnym założeniu, że grupa metodyczna powinna być przede wszystkim przyporządkowana do poziomu rozwoju psychofizycznego i odzwierciedlać rozwój psychofizyczny dzieci i młodzieży.
Model 4 grup metodycznych
Nadal funkcjonuje podział na cztery grupy metodyczne określone wiekowo, niezależne od systemu oświaty i nowego podziału szkół: zuchy, harcerze, harcerze starsi i wędrownicy.
Drużyny starszoharcerskie mogą składać się z harcerzy klas 7 i 8 szkoły podstawowej i klasy 1 szkoły średniej, lub tylko z klas 7 i 8. Drużyny mogą działać wtedy obok drużyny harcerskiej w szkole podstawowej lub obok drużyny wędrowniczej w szkole średniej, a także jako drużyna środowiskowa, niezwiązana ze szkołą.
Tylko czy wtedy obniżać wiek wędrowniczy, tak aby uczniowie klas pierwszych szkoły średniej byli już członkami drużyn wędrowniczych? Czy mamy instrumenty metodyczne dostosowane jednocześnie dla 15 i 18 latka? Jeśli tak, to czy nie pojawi nam się problem małej liczebności w drużynach starszoharcerskiech skoro będą w niej uczniowie tylko 7 i 8 klasy. Jeśli nie obniżymy wieku wędrownika, to czy nie zniknie nam przejrzystość organizacji na zewnątrz, wśród rodziców, dyrekcji szkół, skoro na terenie jednej szkoły ponadpodstawowej działać będą dwie grupy metodyczne, a co za tym idzie dwie lub więcej drużyn. Nieoceniona będzie w tym modelu siła szczepu, pracy z kadrą i współpraca wszystkich grup ciągu wychowawczego. Kadra drużyn starszoharcerskich jest wspierana przez kadrę szczepu i hufca, a cała organizacja nadal czerpie z dorobku harcerstwa starszego, wypracowanego przez te kilkanaście lat.
Model 3 grup metodycznych
W ZHP funkcjonuje spójny ze szkołą podział na grupy metodyczne przypisany do klas szkolnych: zuchy, harcerze, wędrownicy.
Drużyny działają w powiązaniu z organizacją procesu edukacyjnego i wychowawczego szkoły w nowej reformie. Drużyny starszoharcerskie wraz z własnymi dorastającymi członkami przekształcają się w latach 2018–2019 w drużyny wędrownicze, wybierając szkołę średnią, na terenie której kontynuują swoją działalność. Drużyny harcerskie w latach 2018-2019 kontynuują swoją działalność i prowadzą nabór w klasach 7 i 8 szkoły podstawowej.
Zdecydowanie w tym modelu widoczna jest przejrzystość: na terenie szkoły powszechnej działają gromady zuchowe i drużyny harcerskie, a szkołom średnim przypisane są drużyny wędrownicze. Uczeń danej szkoły doskonale wie, do jakiej drużyny może się zgłosić, dyrekcja zna kadrę drużyn i jest jasna siatka działania drużyn na terenie miasta.
Harcerze klas 7 i 8 mogą z powodzeniem stać się kadrą w drużynie harcerskiej, ale z drugiej strony od drużynowego wymagać się będzie większych umiejętności posługiwania się instrumentami dostosowanymi do harcerzy i harcerzy starszych.
Kadra drużyn starszoharcerskich ma stać się kadrą drużyn wędrowniczych. Czy to wpłynie na tę kadrę motywująco czy wręcz odwrotnie? Czy nie zaobserwujemy odpływu tej kadry ze związku?
Przy zdecydowaniu się na ten model należy pamiętać, że zawsze istnieje ryzyko kolejnej reformy systemu edukacji i powrót do gimnazjum, lub inny zaskakujący obrót sytuacji.
Każdy z modeli wymaga głębokiej dyskusji, tak aby uwzględnić nie tylko sprawy organizacyjne, ale przede wszystkim rozwój psycho-fizyczny dzieci i młodzieży, odpowiadając na ich potrzeby w stale zmieniającej się rzeczywistości.
phm. Anna Dziurleja – komendantka Hufca ZHP Gniezno
